Hello เคฆोเคธ्เคคों เคฎैं เคนूँ เคธเคค्เคฏेเคจ्เคฆ्เคฐ เคเคฐ เคธ्เคตाเคเคค เคนै เคเคชเคा เคนเคฎाเคฐे เคเคธ เคैเคจเคฒ เคे เคเค เคเคฐ เคจเค เคตिเคกिเค เคฎे।
เคฆोเคธ्เคคों เคเค เคे video เคฎे เคนเคฎ เค เคชเคจे endocrine system เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคाเคจेंเคे। เคฏเคน video 2 part เคฎे เคนोเคी। เคชเคนเคฒे part เคฎे เคนเคฎ hypothalamus, pituitary thyroid parathyroid, adrenal เคเคฐ pineal gland เคเคฐ เคเคธเคธे release เคนोเคจे เคตाเคฒी hormones เคे เคฌाเคฐे เคฎे เคाเคจेंเคे। เคเคธ video เคे เคฆूเคธเคฐे part เคฎे pancreas, gonads เคเคฐ placenta เคे เคฌाเคฐे เคฎे เคाเคจेंเคे।
Endocrine System เคो เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคธिเคธ्เคเคฎ เคญी เคเคนा เคाเคคा เคนै। Endocrine system, glands เคธे เคฌเคจा เคนोเคคा เคนै เคो เคถเคฐीเคฐ เคे different functions เคो control เคเคฐเคคा เคนै ,เคैเคธे environment เคे เคช्เคฐเคคि body’s เคा reaction, blood เคฎे substance เคा level, metabolism เคเคฐ growth, immune response, เคเคฐ sexual development and function।
เคช्เคฐเคค्เคฏेเค gland เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคจाเคฎเค chemical messenger เคो เคธीเคงे bloodstream เคฎें secrets เคเคฐเคคी เคนै। เคฏे เคนाเคฐ्เคฎोเคจ blood plasma เคฎें เคुเคฒ เคाเคคे เคนैं เคเคฐ เคถเคฐीเคฐ เคे specific region เคธे เคนोเคคे เคนुเค blood vessels เคธे เคนोเคเคฐ target cell เคธे attach เคนो เคाเคคे เคนैं เคเคฐ cells, tissues เคเคฐ organ เคी activity, เคฎे changing เคฒाเคคे เคนैं।
เคฆोเคธ्เคคों, เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคถเคฌ्เคฆ เค्เคฐीเค language เคे Hormaein เคธे เคฒिเคฏा เคเคฏा เคนै, เคिเคธเคा เค เคฐ्เคฅ เคนै stimulate or excite เคเคฐเคจा. เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคा secretion body เคी เคुเค เคตिเคถेเคท เคช्เคฐเคाเคฐ เคी glands เคฆ्เคตाเคฐा เคนोเคคा เคนै, เคिเคจ्เคนें Endocrine glands เคเคนเคคे เคนैं। endocrine glands เคो Ductless glands เคे เคจाเคฎ เคธे เคญी เคाเคจा เคाเคคा เคนै เค्เคฏोंเคि เคเคจเคฎें secretion เคे เคฒिเค Ducts เคจเคนीं เคนोเคคी เคนैं। ductless เคนोเคจे เคे เคाเคฐเคฃ เคฏे glands เค เคชเคจे secreting hormones เคो เคธीเคงे blood circulation เคฎें release เคเคฐเคคी เคนै, เคเคฐ blood circulatory system เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคเคจเคा transportation เคชूเคฐे body เคฎें เคนोเคคा เคนै।
เคฆोเคธ्เคคों Hypothalamus, pituitary, thyroid, adrenal gland เคฏे เคธाเคฐे endocrine gland เคे example เคนै। Pancreas, testis เคเคฐ ovary, mixed gland เคा example เคนै। mixed gland เคตो gland เคนोเคคी เคนै เคिเคธเคฎे exocrine เคเคฐ endocrine เคฆोเคจों เคคเคฐเคน เคे function เคนोเคคे เคนैं।
เคฆोเคธ्เคคों เคเคเค เค เคฌ เคฏे เคाเคจเคคे เคนैं เคी เคฏे เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคฌॉเคกी เคฎे เคिเคธ เคคเคฐเคน เคธे function เคเคฐเคคा เคนै।
เคนाเคฐ्เคฎोเคจ bloodstream เคे เคฆ्เคตाเคฐा เคเค cells เคे contact เคฎें เคเคคा เคนै। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค types เคा เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคेเคตเคฒ specific target cells เคे behavior เคो เคนी affect เคเคฐเคคा เคนै। เค्เคฏूंเคी เคเค cell เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคे เคช्เคฐเคคि เคคเคญी responds เคเคฐเคคी เคนै เคเคฌ เคเคธเคे surface เคชเคฐ เคฏा เคเคธเคे cytoplasm เคฏा nucleus เคฎे เคเคธ specific hormone เคे เคฒिเค เคฐिเคธेเคช्เคเคฐ्เคธ เคนों।
เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคे Receptors เคธे bind เคนोเคจे เคे เคฌाเคฆ เคเค reaction trigger เคนोเคคा เคนै เคो cells เคे physiological behavior เคो change เคเคฐ เคฆेเคคा เคนै। cells เคฎे เคฏे changing, metabolism, growth, immune response เคเคฐ sexual development เคो affect เคเคฐเคคा เคนै।
เคเคเค เค เคฌ เค เคชเคจे body เคे เคुเค important glands เคเคฐ เคเคธเคธे release เคนोเคจे เคตाเคฒे hormone เคे เคฌाเคฐे เคฎे เคाเคจ เคฒेเคคे เคนैं।
เคนाเคเคชोเคฅैเคฒेเคฎเคธ (Hypothalamus)
เคเคธเคฎे เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒा gland เคนै hypothalamus, เคเคธे master of master gland เคญी เคเคนเคคे เคนैं। เคนाเคเคชोเคฅैเคฒेเคฎเคธ brain เคा เคเค part เคนोเคจे เคे เคธाเคฅ เคธाเคฅ เคเค endocrine gland เคญी เคนै,เคो pituitary gland เคे function เคो เคंเค्เคฐोเคฒ เคเคฐเคคा เคนै। เคฏเคน gland เคฒเคเคญเค เคเค almond shape เคा เคนोเคคा เคนै, เคो เคฅैเคฒेเคฎเคธ เคे เคจीเคे เคเคฐ เคเคชเคी เคชिเค्เคฏूเคเคฐी gland เคे เคเคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนोเคคा เคนै। เคนाเคเคชोเคฅैเคฒेเคฎเคธ body temperature, mood, เคญूเค, เคช्เคฏाเคธ, เคจींเคฆ เคเคฐ เคธेเค्เคธ เคก्เคฐाเคเคต เคो เคญी เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เคเคฐเคคा เคนै।
เคชिเค्เคฏूเคเคฐी เค्เคฐंเคฅि (Pituitary gland)
Pituitary gland, skull เคी เคธ्เคซेเคจॉเคเคก bone เคฎें เคธेเคฒा เคเคฐ्เคธिเคा (sellatureica) เคจाเคฎเค เคเคก्เคขे เคฎें เคเคชเคธ्เคฅिเคค เคฐเคนเคคी เคนै। เคฏเคน Palate เคเคฐ Brain เคे surface เคे เคฌीเค เคฎे เคธ्เคฅिเคค เคนोเคคी เคนै। เคเคธเคा weight เคฒเคเคญเค 0.6 เค्เคฐाเคฎ เคนोเคคा เคนै। เคชिเค्เคฏूเคเคฐी gland เคนाเคเคชोเคฅेเคฒेเคฎเคธ เคธे เคธिเค्เคจเคฒ เคฒेเคคी เคนै। เคเคธ gland เคฎें เคฆो เคฒोเคฌ เคนोเคคे เคนैं, เคเคธเคฎे เคชीเคे เคे lobe เคो posterior เคเคฐ เคเคे เคे lobe เคो anterior เคฒोเคฌ เคเคนเคคे เคนैं। posterior lobe เคเคจ เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคा secretion เคเคฐเคคा เคนै เคो เคนाเคเคชोเคฅैเคฒेเคฎเคธ เคฆ्เคตाเคฐा เคฌเคจाเค เคाเคคे เคนैं। posterior lobe เคธे เคจिเคเคฒเคจे เคตाเคฒे เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคฎे เคชเคนเคฒा Antidiuretic hormone (ADH) เคนै เคो kidney เคो water reabsorption เคे เคฒिเค stimulate เคเคฐเคคा เคนै। เคเคธเคฎे เคฆूเคธเคฐा hormone Oxytocin เคนै เคिเคธเคा function childbirth เคे เคธเคฎเคฏ uterine contraction เคो stimulate เคเคฐเคจा เคนै।
Anterior เคฒोเคฌ เค เคชเคจे เคुเคฆ เคे เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคฌเคจाเคคे เคนैं, เคो เค เคจ्เคฏ endocrine gland เคे function เคो control เคเคฐเคคी เคนै เคเคธीเคฒिเค เคชिเค्เคฏूเคเคฐी gland เคो master gland เคญी เคเคนा เคाเคคा เคนै।
Pituitary gland เคे anterior part เคธे Growth hormone เคฏा STH, prolactin, Thyroid-stimulating hormone เคฏाเคจि (TSH), Adrenocorticotropic hormone เคฏा (ACTH), Follicle-stimulating hormone (FSH) เคเคฐ Luteinizing hormone (LH) release เคนोเคคी เคนै।
Growth hormone body เคे tissue เคे growth เคो promote เคเคฐเคคा เคนै। prolactin mother เคฎे milk เคे secretion เคो promote เคเคฐเคคा เคนै। TSH hormone เคฅाเคเคฐॉเคเคก เค्เคฒैเคจ्เคก เคธे เคจिเคเคฒเคจे เคตाเคฒे hormone เคो เคเคฐ ACTH adrenal gland เคธे เคจिเคเคฒเคจे เคตाเคฒे เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคो เคंเค्เคฐोเคฒ เคเคฐเคคा เคนै। FSH เคเคฐ LH เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ gamet production เคเคฐ sex hormone เคฏा androgen เคे production เคो stimulate เคเคฐเคคा เคนै।
เคฅाเคฏเคฐॉเคเคก เค्เคฐंเคฅि (Thyroid gland)
เคฆोเคธ्เคคों human เคฎें เคฏเคน gland bilobed เคนोเคคी เคนै। เคฏเคน gland windpipe เคฏा Trachea เคे เคฆोเคจों เคคเคฐเคซ Larynx เคे เคจीเคे เคธ्เคฅिเคค เคฐเคนเคคी เคนै। เคฏเคน connective tissue เคी เคชเคคเคฒी transverse band เคธे เคुเคก़ी เคฐเคนเคคी เคนै, เคिเคธे Isthmus เคเคนเคคे เคนैं। เคฏเคน เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे hollow เคเคฐ round follicles เคธे เคฎिเคฒเคเคฐ เคฌเคจเคคा เคนै। เคฅाเคเคฐॉเคเคก gland เคธे main 2 hormone เคा secretion เคนोเคคा เคนै เคिเคธเคा เคจाเคฎ Thyroxine เคเคฐ Triiodothyronine เคนै। เคเคจ เคฆोเคจों เคนी เคนाเคฐ्เคฎोเคจों เคฎें เคเคฏोเคกीเคจ (Iodine) เค เคงिเค เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคฐเคนเคคा เคนै। เคฅाเคฏเคฐॉเคเคก gland เคถเคฐीเคฐ เคे เคธเคนी เคตिเคाเคธ เคเคฐ vertebra เคे development เคे เคฒिเค important เคนै। เคเคธเคे เคธाเคฅ เคนी เคฏเคน เคฎेเคाเคฌोเคฒिเค्เคฎ เคो เคญी control เคเคฐเคคी เคนै।
เคฆोเคธ्เคคों เคฌเค्เคों เคฎें เคฅाเคเคฐॉเค्เคธिเคจ เคी เคเคฎी เคे เคाเคฐเคฃ cretinism เคจाเคฎเค disease เคนो เคाเคคा เคนै। puberty เคे เคฌाเคฆ เคเคธ เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคी เคเคฎी เคे เคाเคฐเคฃ เคถเคฐीเคฐ เคฎें เคฎिเค्เคธिเคกिเคฎा เคจाเคฎเค disease เคนोเคคा เคนै। human เคฎें เคเค เคฒเคฎ्เคฌे เคธเคฎเคฏ เคคเค เคเคธ เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคी เคเคฎी เคे เคाเคฐเคฃ เคนाเคเคชोเคฅाเคเคฐॉเคฏเคกिเค्เคฎ เคนो เคाเคคा เคนै। เคนाเคเคชोเคฅाเคเคฐॉเคฏเคกिเค्เคฎ female เคฎे irregular menstrual cycle เคे reason เคฎे เคธे เคเค เคนै। เคฆोเคธ्เคคों foods เคฎें เคเคฏोเคกीเคจ เคी เคเคฎी เคे เคाเคฐเคฃ เคेเคा เคฏा เค्เคตाเคเคเคฐ เคจाเคฎเค เคฐोเค เคนो เคाเคคा เคนै। เคเคธเคे เคाเคฐเคฃ เคฅाเคเคฐाเคเคก gland เคे เคเคाเคฐ เคฎें เคฌเคนुเคค เคตृเคฆ्เคงि เคนो เคाเคคी เคนै। เคตเคนीं เคฅाเคเคฐॉเค्เคธिเคจ เคी hypersecretion เคे เคाเคฐเคฃ เคเค เคซूเคฒเคเคฐ eye orbit เคธे เคฌाเคนเคฐ เคจिเคเคฒ เคाเคคी เคนै। เคเคธ disease เคो เคเค्เคธोเคช्เคฅेเคฒเคฎिเค เค्เคตाเคเคเคฐ เคฏा graves’ disease เคเคนเคคे เคนैं।
Parathyroid glands
Parathyroid เค्เคฒैเคจ्เคก เคฎเคเคฐ เคी shape เคी lobed gland เคนैं। เคฏे เคฅाเคเคฐॉเคเคก gland เคे เคชीเคे เคธ्เคฅिเคค เคฐเคนเคคी เคนै เคเคฐ connective tissue เคे capsule เคฆ्เคตाเคฐा เคเคธเคธे เค เคฒเค เคฐเคนเคคी เคนै।
เคเคธ gland เคฆ्เคตाเคฐा เคฆो เคนाเคฐ्เคฎोเคจों เคा secretion เคนोเคคा เคนै। เคฏे เคฆोเคจों blood เคฎें เคैเคฒ्เคธिเคฏเคฎ เคเคฐ เคซॉเคธ्เคซोเคฐเคธ เคी amount เคो control เคเคฐเคคे เคนैं। Parathyroid เคเคฐ calcitonin hormone parathyroid เค्เคฒैเคจ्เคก เคธे release เคนोเคคी เคนै।
Parathyroid hormone, calcium เคे absorption เคो เคฌเฅाเคจे เคे เคธाเคฅ เคธाเคฅ kidney เคฎे เคเคธเคे reabsorption เคो เคญी เคฌเฅा เคฆेเคคा เคนै। เคตเคนीं calcitonin hormone, parathyroid เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคे opposite เคाเคฎ เคเคฐเคคा เคนै। เคฏเคน เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ bones เคे disintegration เคो reduce เคเคฐ urine เคฎे calcium excretion เคो increase เคเคฐเคคा เคนै।
(Adrenal glands)
เคฆोเคธ्เคคों Adrenal gland เคो เคธुเคช्เคฐाเคฐीเคจเคฒ เค्เคฒैंเคก เคे เคจाเคฎ เคธे เคญी เคाเคจा เคाเคคा เคนै। เคฏเคน gland เคช्เคฐเคค्เคฏेเค kidney เคे เคเคชเคฐी เคธिเคฐे เคชเคฐ เค ंเคฆเคฐ เคी เคเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคฐเคนเคคी เคนै। generally adrenal gland, เคे เคฆो เคญाเค เคนोเคคे เคนैं-
(A) Outer cortex and
(B) Inner Medulla
เคฏे เคฆोเคจों เคญाเค functionally เคฐूเคช เคธे เคเคฐ origin เคฎें เคญी เคเค-เคฆूเคธเคฐे เคธे different เคนोเคคे เคนैं।
Adrenal cortex เคธे Glucocorticoids, Mineralocorticoids เคเคฐ sex corticoids เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ release เคนोเคคा เคนै।
Glucocorticoids เคाเคฐ्เคฌोเคนाเคเคก्เคฐेเค, เคช्เคฐोเคीเคจ เคเคฐ Fat เคे metabolism เคो เคंเค्เคฐोเคฒ เคเคฐเคคे เคนैं।
เคตเคนीं Mineralocorticoids เคा main function renal tubule เคฆ्เคตाเคฐा salt เคे reabsorption เคเคฐ เคถเคฐीเคฐ เคฎें เค เคจ्เคฏ salts เคी amount เคो control เคเคฐเคจा เคนै। เคฏे hormone body เคฎें water balance เคो เคญी เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เคเคฐเคคे เคนैं।
Sex corticoid muscles เคเคฐ bones เคे growth เคो เคंเค्เคฐोเคฒ เคเคฐเคคा เคนै। เคเคธเคे เค เคฒाเคตा เคฏเคน เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ external sex organs, pattern เคเคซ hair growth เคเคฐ sexual behavior เคो เคญी control เคเคฐเคคा เคนै।
Female เคฎें เคเคธ เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคी hypersecretion เคธे เคेเคนเคฐे เคชเคฐ เคฌाเคฒ เคฌเคข़เคจे เคฒเคเคคे เคนैं। เคเคธे Adrenal virilism เคเคนเคคे เคนैं।
Adrenal gland เคे เคฆूเคธเคฐे part เคฏाเคจि Adrenal medulla เคธे adrenaline เคเคฐ nor adrenalin or Nor-epinephrine เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคा secretion เคนोเคคा เคนै।
Adrenaline เคนाเคฐ्เคฎोเคจ anger, fear เคฏाเคจि เคกเคฐ, mental stress เคैเคธी situation เคฎें excess secrets เคนोเคจे เคฒเคเคคा เคนै, เคिเคธเคธे เคเคจ critical situation เคฎें appropriate steps เคเค ाเคจे เคा เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฒिเคฏा เคा เคธเคเคคा เคนै। เคฏเคน เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ heart beat เคी rate เคो เคฌเคข़ाเคคा เคนै เคเคธเคे เค เคฒाเคตा เคฏเคน เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคँเค เคी pupils เคो dilate เคเคฐเคคा เคนै। เคซैเคฒाเคคा เคนै। adrenal gland เคธे เคจिเคเคฒเคจे เคตाเคฒे เคเคธ เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคो fight เคเคฐ flight เคนाเคฐ्เคฎोเคจ เคเคนा เคाเคคा เคนै।
เคตเคนीं nor adrenaline เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคธाเคฎाเคจ เคฐूเคช เคธे heart muscles เคी excitability เคเคฐ contractility เคो increase เคเคฐเคคा เคนै เคिเคธเคे เคाเคฐเคฃ blood pressure เคฌเคข़ เคाเคคा เคนै। เคฏเคน heart beat เคे เคเคाเคเค เคฐुเค เคाเคจे เคชเคฐ เคเคธे เคชुเคจः restart เคเคฐเคจे เคฎें เคธเคนाเคฏเค เคนोเคคा เคนै।
Adrenal gland เคे hypo secretion เคธे Addison disease เคเคฐ conn’s disease เคนो เคाเคคी เคนै। เคตเคนीं เคเคธเคे hypersecretion เคธे Cushing syndrome เคเคฐ เค เคก्เคฐीเคจเคฒ virilism เคฌीเคฎाเคฐी เคนो เคाเคคी เคนै।
Addison’s disease เคฎें blood pressure เคเคฎ เคนो เคाเคคा เคนै เคคเคฅा เคธोเคกिเคฏเคฎ เคเคฐ water เคा excretion เคฌเคข़ เคाเคคा เคนै เคिเคธเคธे Dehydration เคนो เคाเคคा เคนै। เคเคธเคे เค เคฒाเคตा เคเคธ disease เคฎे face, neck เคเคฐ skin เคชเคฐ เคเคเคน เคเคเคน rashes เคชเคฐ เคाเคคे เคนैं।
(ii)Conn’s disease เคธोเคกिเคฏเคฎ เคเคตं เคชोเคैเคถिเคฏเคฎ เคी เคเคฎी เคธे เคนो เคाเคคा เคนै। เคเคธ disease เคฎें muscles เคฎें stiffness เค เคाเคคी เคนै เคเคฐ patient เคी death เคญी เคนो เคाเคคी เคนै।
Adrenal เค्เคฒैเคจ्เคก เคे hypersecretion เคธे เคนोเคจे เคตाเคฒी disease Cushing syndrome เคฎें เคถเคฐीเคฐ เคฎें water เคเคตं เคธोเคกिเคฏเคฎ เคा deposition เค เคงिเค เคนो เคाเคคा เคนै। เคिเคธเคे เคाเคฐเคฃ muscles relax เคนोเคจे เคฒเคเคคा เคนै, เคเคฐ เคช्เคฐोเคीเคจ เคेเคाเคฌเคฒिเค्เคฎ เคญी เคฌเคข़ เคाเคคा เคนै เคคเคฅा bones irregular เคนो เคाเคคी เคนैं।
Pineal Gland
Human เคฎें pineal gland เคเค เคोเคी, highly vascularize เคเคฐ เคเค secretory neuroendocrine organ เคนै। เคฏเคน brain เคी mid line เคฎें, blood –brain barrier เคे เคฌाเคนเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคนोเคคा เคนै เคเคฐ เคเค เคोเคे เคธ्เคॉเค เคฆ्เคตाเคฐा เคคीเคธเคฐे เคตेंเค्เคฐिเคเคฒ เคी roof เคธे เคुเคก़ा เคนोเคคा เคนै।
เคชीเคจिเคฏเคฒ gland melatonin hormone เคा secretion เคเคฐเคคी เคนै, เคो nervous tissue เคो protect เคเคฐเคคी เคนै เคเคฐ เคธाเคฅ เคนी เคฏे เคนॉเคฐ्เคฎोเคจ เคจींเคฆ เคे เคชैเคเคฐ्เคจ เคो เคญी control เคเคฐเคคी เคนै।
เคฆोเคธ्เคคों เคเคฎ्เคฎीเคฆ เคเคฐเคคा เคนूँ เคฏे เคตिเคกिเค เคเคชเคो เคธเคฎเค เคเคฏा เคนोเคा। เคเคธ เคตिเคกिเค เคा เคฆूเคธเคฐा part เคเคฒ्เคฆ เคนी upload เคिเคฏा เคाเคเคा। เคฆोเคธ्เคคों เคเคธ เคตिเคกिเค เคो เคถेเคฏเคฐ เคเคฐเคจा เคจा เคญूเคฒे เคเคฐ เคตिเคกिเค เคे เค เคชเคกेเค เคे เคฒिเค เคैเคจเคฒ เคो เคเคฐूเคฐ subscribe เคเคฐ เคฆें।